Czym jest poczucie własnej wartości

To poczucie pewności, że potrafimy stawiać czoło podstawowym życiowym wyzwaniom. Poczucie własnej wartości to także przekonanie, że ma się prawo do szczęścia i powodzenia, że jest się wartościowym/ą bez względu na to kim się jest, jakim/jaką się jest, skąd się pochodzi, jaki ma się status materialny i zasługuje na zaspokojenie swoich potrzeb czy pragnień, osiąganie tego co dla danej osoby ważne, a także cieszenie się owocami swoich wysiłków.

Poczucie własnej wartości to to, co dziecko o sobie myśli i jak samego/ą siebie ocenia.

Osoby ze zdrowym poczuciem własnej wartości akceptują siebie i są świadome swoich mocnych i słabych stron. Traktują siebie jako osoby wartościowe i wierzą we własne siły. Wykonując zadanie biorą odpowiedzialność za własne działania. Są życzliwe wobec innych osób i mają poprawne relacje z otoczeniem. Nie próbują dominować nad innymi. Takie osoby są ciekawe świata, zrównoważone emocjonalnie, racjonalne i gotowe do współpracy z innymi. 

W czym wyraża się zdrowe poczucie własnej wartości

Na obraz osoby, która dobrze się ze sobą czuje, w racjonalny sposób o sobie myśli i siebie ocenia składa się bardzo wiele różnorodnych cech. Zdrowe poczucie własnej wartości można rozpoznać:

  • w sposobie mówienia i poruszania się, który ujawnia radość z faktu, że się żyje;
  • w łatwości mówienia o osiągnięciach i niepowodzeniach z prostotą i uczciwością, ponieważ
  • pozostaje się w przyjaznej relacji z faktami;
  • w łatwości wyrażania i przyjmowania komplementów, ciepłych uczuć i wdzięczności;
  • w otwartości na krytykę i łatwości przyznawania się do błędów, ponieważ poczucie własnej wartości nie wiąże się z postrzeganiem siebie jako „doskonałego/doskonałej”;
  • w łatwości i spontaniczności wypowiedzi oraz ruchów, co oznacza, że żyje się w zgodzie ze sobą;
  • w harmonii między tym co się mówi, czyni, jak się wygląda, jak porusza, jak brzmi dziecka głos;
  • w postawie otwartości i ciekawości nowych idei, nowych doświadczeń, nowych możliwości życiowych;
  • w fakcie, że uczucie lęku czy niepewności, nawet jeśli się pojawią, nie onieśmielają ucznia i nie obezwładniają go, ponieważ ich zaakceptowanie, zapanowanie nad nimi i wzniesienie się ponad nie rzadko wydaje się niemożliwe;
  • w umiejętności śmiania się z humorystycznych aspektów życia swojego i innych,
  • w łatwości asertywnego zachowania się oraz akceptowaniu asertywności innych;
  • w umiejętności zachowania harmonii i godności w obliczu stresu.

Poczucie własnej wartości można też rozpoznać obserwując fizyczne cechy, takie jak:

  • żywe i błyszczące oczy;
  • wypoczęta twarz o naturalnym kolorze i zdrowej skórze;
  • naturalnie trzymany podbródek, odpowiadający postawie ciała, rozluźnione szczęki;
  • rozluźnione, ale wyprostowane ramiona, rozluźnione i swobodnie ułożone dłonie, ręce zwieszone w naturalny sposób;
  • nie napięta, wyprostowana, zrównoważona postawa ciała;
  • krok wyrażający celowość;
  • natężenie głosu dostosowane do sytuacji, oraz staranna wymowa.

Jak rozpoznać, że poczucie własnej wartości Twojego ucznia jest zaniżone lub zawyżone

Poczucie własnej wartości może być zawyżone, zaniżone lub prawidłowe (zdrowe). To co jest dla dziecka najkorzystniejsze to zbudowanie zdrowego poczucia własnej wartości. 

Osoba z zaniżonym poczuciem wartości nie akceptuje siebie, jest bardzo wrażliwa na krytykę ze strony innych osób. Często odczuwa lęk i napięcie emocjonalne, a także poczucie beznadziejności i nieszczęścia. Ma tendencję do zachowań autodestrukcyjnych. Często nadmiernie się samo-analizuje, brakuje jej stanowczości oraz łatwo doświadcza przygnębienia i zakłopotania. Bardzo często dąży do perfekcji. W klasie zajmuje zazwyczaj daleką pozycję, a w stosunku do innych osób zachowuje dystans z tendencją do izolacji. Często krytykuje innych i jest wobec nich podejrzliwa. 

Osoba z zawyżonym poczuciem własnej wartości jest przekonana o swojej wyjątkowości i „wspaniałości”. Doświadcza jednak z tego tytułu licznych frustracji, a w sytuacji kiedy coś jej nie wychodzi, porzuca rozpoczęte zadania. Taki uczeń bardzo szybko się nudzi i ma tendencje do odkładania rzeczy na ostatnią chwilę. W sytuacji zagrożenia jej odporność psychiczna często się zmniejsza. Ten typ osoby nadmiernie się kontroluje i często nie jest szczery wobec innych i samych siebie. Ma on również tendencje do zachowań autodestrukcyjnych. W grupie nie cieszy się popularnością, raczej uchodzi za osobę konfliktową, która nie liczy się ze zdaniem innych osób.

Jak pomóc uczniowi budować zdrowe poczucie własnej wartości

Nauczyciel, który chce pomóc swoim uczniom budować zdrowe poczucie własnej wartości, powinien zadbać o to, by byli oni świadomi tych cech i zachowań, które są ich zasobami, ale również tych, nad którymi powinni pracować.

Kształtowaniu zdrowego poczucia własnej wartości uczniów sprzyja:

1 – nauczenie ich określania swoich mocnych stron (tzw. “Ja dziś”);

2 – uczenie ich projektowania swojej własnej osoby i własnych działań (tzw. “Ja w przyszłości”)

3 – pomoc w kształtowaniu umiejętności i dokonywaniu wyborów, aby zrealizować siebie w przyszłości (określenie stylu życia, systemu wartości itp.)

Program budowania zdrowego poczucia własnej wartości może być wykorzystywany przez nauczycieli np. podczas godziny wychowawczej.

Tekst powstał we współpracy z ekspertami z Uniwersytetu Łódzkiego

JAK I GDZIE SZUKAĆ POMOCY? 

Masz problem i nie wiesz, gdzie się zwrócić? Tu znajdziesz wszystkie ważne numery pomocowe.

Szukasz eksperta, psychologa, psychiatry? Tu znajdziesz listę miejsc znajdziesz listę miejsc, gdzie otrzymasz bezpłatną pomoc.

Podejrzewasz, że ktoś ma problemy ze zdrowiem psychicznym? Tu znajdziesz 6 prostych kroków, które pokazują, jak zareagować.