Udostępnij artykuł:

Czym jest depresja

Depresja to jedno z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Charakteryzuje je uczucie przygnębienia i braku motywacji do działania.

Według statystyk między 10% a 25% kobiet i 5% a 12% mężczyzn w którymś momencie życia może zachorować na depresję. Około 15% przypadków depresji kończy się śmiercią samobójczą. Dziś wiemy już, że na depresję chorują nawet 6-letnie dzieci. Do osiągnięcia pełnoletności 20% młodych ludzi będzie miało za sobą przynajmniej jeden epizod tej choroby. (Więcej danych znajdziesz w raporcie z naszego badania zdrowia psychicznego młodych ludzi, do pobrania TUTAJ)

Przyczyny depresji

Depresja to nie tylko „choroba głowy” – dotyka całego obszaru funkcjonowania organizmu. Powodować ją mogą zarówno czynniki psychologiczne (np. przewlekły stres, trudności życiowe, niska samoocena, brak poczucia bezpieczeństwa, słabe umiejętności społeczne), jak i biologiczne (np. zaburzenia hormonalne, uwarunkowania genetyczne), czy społeczne (np. trudna sytuacja rodzinna, zła sytuacja materialna, alkohol, przemoc). Istotną rolę w rozwoju depresji przypisuje się też wydarzeniom życiowym o charakterze utraty.

Jak objawia się depresja

Depresja to nie tylko „choroba głowy” – swoim zakresem depresja obejmuje całość funkcjonowania dziecka, nie tylko jego nastrój czy emocjonalność. W związku z tym ma wpływ na wszystkie aspekty jego życia, również te szkolne. 

Dzieci chorujące na depresję często cierpią na zaburzenia poznawcze – mają trudności z nauką wynikające z kłopotów z zapamiętywaniem, skupieniem uwagi, z myśleniem.

Ponieważ jednym z objawów towarzyszących depresji są zaburzenia snu (trudności z zasypianiem, wybudzanie się w nocy i wczesnym rankiem lub nadmierna senność), uczniowie z depresją czują ogromne zmęczenie. Trudności z zapamiętywaniem i koncentracją są najczęstszą przyczyną pogarszania się ocen i objawem, który może zostać zauważony przez nauczyciela. 

Kolejnym ważnym objawem, interpretowanym negatywnie, są zmiany w zachowaniu: młodzież chorująca na depresję rzadziej jest “tylko” smutna i przygnębiona, częściej w obrazie choroby obserwujemy gniew, złość, wybuchy emocji, kłótliwość. Często zachowania te są kojarzone z nieposłuszeństwem, z buntem nastolatka, z burzą hormonów, a w istocie mogą być także sygnałem depresji.

Zagrożenia związane z depresją

Depresji mogą towarzyszyć myśli rezygnacyjne oraz zachowania samobójcze i to one są największym zagrożeniem towarzyszącym tej chorobie. Scenariusz rozwoju depresji może wyglądać następująco: choroba wywołuje w młodych osobach przekonanie, że ich życie nie ma żadnej wartości, że tylko denerwują rodziców i nauczycieli, że w szkole i w domu jest źle i nigdy nie będzie lepiej. Z powodu „złego” zachowania, złych ocen nawarstwiają się trudności, zarówno w domu jak i w szkole. W związku z przygnębieniem, wybuchami złości, niechęcią do spędzania wspólnie czasu zaczynają się też komplikacje w relacjach z przyjaciółmi i znajomymi. Pojawia się dojmujące poczucie winy oraz trudne do udźwignięcia poczucie wstydu.

Po pewnym czasie młody człowiek czuje się na tyle przytłoczony swoimi problemami, że jako jedyne rozwiązanie jawi mu się tylko odebranie sobie życia. Myśli, że gdy umrze, wszystkie jego problemy przestaną istnieć razem z nim.

Działania prewencyjne w szkole

Do osiągnięcia pełnoletności 20% młodych ludzi będzie miało za sobą przynajmniej jeden epizod depresyjny. W naszym badaniu “MŁODE GŁOWY” podejrzenienie depresji deklarowało u siebie blisko 30 proc. uczniów (ściągnij raport z badania “MŁODE GŁOWY” TUTAJ). Jako opiekun szkolny możesz przeprowadzić z grupą uczniów szereg rozmów i zajęć, które:

  • podniosą poziom wiedzy na temat problemów psychicznych młodych osób;
  • uwrażliwią na problematykę kryzysów psychicznych w środowisku rówieśniczym;
  • rozwiną umiejętności rozpoznawania trudności u rówieśników;
  • dostarczą wiedzy na temat bezpiecznych i adekwatnych sposobów reagowania na dostrzeżony u rówieśnika kryzys psychiczny;
  • wskażą miejsca i osoby, do których warto zwracać się o pomoc w trudnych sytuacjach życiowych.

Gotowy scenariusz lekcji na temat kryzysu emocjonalnego dla dzieci i młodzieży w wieku 12-18 lat znajdziesz TUTAJ

Jak można wesprzeć ucznia w depresji

Zanim uczeń zostanie poddany leczeniu, pierwsze wsparcie może otrzymać w szkole u wychowawcy, pedagoga lub psychologa. Jako nauczyciel możesz obdarzyć takiego ucznia życzliwością i troską, organizować spotkania z nim, poświęcić mu czas, podkreślać wyjątkowe cechy ucznia, doceniać go, zachęcić go do rozmów, jak również do rozwoju zainteresowań, albo/i monitorować jego postępy w nauce, relacje z kolegami, sytuację rodzinną.

Na co zwrócić uwagę w rozmowie z uczniem?

  • Uprawomocnienie emocji – dla dorosłych problemy dziecka mogą wydawać się błahe, ale nie powinniśmy ich bagatelizować ani oceniać. Warto również wytłumaczyć, że silne emocje mogą wynikać z choroby, a nie ze złej natury dziecka lub nastolatka;
  • Uważność – zarówno na to, jak uczeń się zachowuje, ale też na to co komunikuje. Nie rozmawiaj w biegu, znajdź przestrzeń na swobodny kontakt. Daj mu znać , że słuchasz poprzez kontakt wzrokowy i parafrazowanie jego wypowiedzi.
  • Wsparcie – warto podkreślić wprost chęć wspierania dziecka i zaproponować rozwiązania, które będą pomocne w zdrowieniu, np. wizyta u specjalisty.

Co zrobić, jeśli zauważysz u dziecka/nastolatka objawy depresji

Jeśli podejrzewasz depresję u jakiegoś ucznia, należy poinformować o tym rodziców i być może skonsultować się ze szkolnym psychologiem lub pedagogiem. Nie należy bagatelizować objawów, gdyż z czasem mogą one się nasilać. Depresja nieleczona może być chorobą śmiertelną, dlatego nigdy nie należy bagatelizować pomocy i wsparcia.

Warto pamiętać!

Tak, jak osoba chora na zapalenie płuc nie może sama przestać kasłać, tak osoba chorująca na depresję nie może po prostu “wziąć się w garść”. Potrzebuje porady specjalisty. 

Tekst powstał we współpracy z Fundacją Zobacz JESTEM

Dodatkowe materiały pomocowe:

Tu pobierzesz gotowy scenariusz lekcji o kryzysie emocjonalnym dla dzieci w wieku 12-18 lat

Tu znajdziesz poradnik „Jak pomóc osobie w kryzysie samobójczym w 10 krokach”  

Tu pobierzesz ulotkę pomocową dla osób w kryzysie samobójczym, po próbie samobójczej, lub w kryzysie po stracie kogoś na skutek śmierci samobójczej.

JAK I GDZIE SZUKAĆ POMOCY? 

Masz problem i nie wiesz, gdzie się zwrócić? Tu znajdziesz wszystkie ważne numery pomocowe.

Szukasz eksperta, psychologa, psychiatry? Tu znajdziesz listę miejsc znajdziesz listę miejsc, gdzie otrzymasz bezpłatną pomoc.

Podejrzewasz, że ktoś ma problemy ze zdrowiem psychicznym? Tu znajdziesz 6 prostych kroków, które pokazują, jak zareagować.